Zamiast niszczyć Puszczę dla krótkookresowych celów gospodarczych zaplanujmy dla niej przyszłość na wiele pokoleń. Niech będzie naszą marką i dumą, przykładem dobrej praktyki inspirującym cały świat!
tekst ©Dominika Zaręba
Puszcza Białowieska to nasze narodowe dziedzictwo, skarb, który jest jednocześnie ikoną ochrony przyrody w Polsce i naszą marką na świecie. Nie da się zachować tego skarbu dla przyszłych pokoleń jeśli będziemy myśleli jedynie w kontekście ochrony fragmentu terenu (jaki stanowi dzisiaj Białowieski Park Narodowy i rezerwaty przyrody). Ważne jest planowanie holistycznego, przyjaznego dla środowiska zarządzania na całym obszarze Puszczy, także w miejscach Leśnych Kompleksów Promocyjnych stanowiących blisko 60 procent polskiej części Puszczy Białowieskiej i tworzących naturalną otulinę Parku (przyrodniczą i społeczną). Dlatego godny wspierania i promowania jest postulat dużej części środowisk naukowych i organizacji pozarządowych aby cały obszar Puszczy Białowieskiej został w przyszłości objęty ochroną w formie parku narodowego (słynne hasło: „Cała Puszcza parkiem narodowym”), tak jak ma to już miejsce po stronie białoruskiej. Oczywiście kluczowe jest tu budowanie poparcia społeczności lokalnej dla takiego projektu, tak by większość mieszkańców utożsamiała się z nim i widziała w nim szansę dla własnego rozwoju zawodowego, swoich dzieci i wnuków. Chodzi tu o rozwój oparty o zielone miejsca pracy, działalność gospodarczą jak najmniej ingerującą w środowisko przyrodnicze, a jednocześnie wykorzystującą potencjał,
zasoby i bogactwo przyrody oraz dziedzictwo kulturowe regionu.
Ekoturystyka w Puszczy Białowieskiej to nie tylko typowe specjalistyczne wyprawy
przyrodnicze z przewodnikiem czy „fotosafari”, ale także turystyka wiejska dla rodzin (z bogatą ofertą warsztatów edukacyjnych, rzemieślniczych, kulinarnych, muzycznych, sportowo-rekreacyjnych), turystyka aktywna – piesza, spacerowa, rowerowa (np. szlakiem greenways Podlaski Szlak Bociani), wodna, narciarstwa biegowego albo nawet wycieczki w rakietach śnieżnych (np. w Estonii sezon na takie wycieczki trwa od jesieni, przez zimę do wiosny). Uzupełnieniem mogą być inne formy podróży, w tym turystyka biznesowa (konferencje tematyczne z ofertą dodatkowych wycieczek terenowych), zdrowotna, kulinarna, związana z imprezami kulturowymi, artystycznymi etc. Mądrze zaplanowany rozwój turystyki i zagospodarowanie przestrzenne pozwoli na dobre zarządzanie ruchem turystycznym w czasie i przestrzeni, w tym zachowanie zakątków najbardziej wrażliwych i wymagających szczególnej ochrony.
Niezbędna jest długofalowa edukacja, tworzenie miejsc pracy dla różnych grup wiekowych mieszkańców (w tym zatrzymanie młodych ludzi w regionie), wykorzystywanie nowych technologii, kompleksowe i interdyscyplinarne zarządzanie całym regionem. Turystyka zrównoważona, w tym ekoturystyka może stanowić rdzeń takiej koncepcji rozwoju regionu, w powiązaniu z innymi formami
przedsiębiorczości okołoturystycznej i usługowej opartej o zasoby, markę i „magię” Puszczy. Dodatkową wartość dla społeczności lokalnej stanowi życie w miejscu o wysokiej jakości środowiska – czyste powietrze, otoczenie przyrody, pięknego krajobrazu, dostępność naturalnej, zdrowej żywności, etc. Społeczność lokalna może w takim miejscu czerpać bezpośrednie korzyści gospodarcze poprzez prowadzenie gospodarstw eko-agroturystycznych, pensjonatów, zagród edukacyjnych, działalność gastronomiczną, edukacyjną, związaną z interpretacją dziedzictwa i nowymi technologiami, etc.
W 2016 roku Polska Organizacja Turystyczna przeprowadziła badania marketingowe będące pierwszą próbą analizy tematu ekoturystyki od strony popytowej wśród turystów krajowych. Z raportu pt. “Ekoturystyka w Polsce 2016” (gdzie cytowana jest definicja ekoturystyki autorstwa Dominiki Zaręby) dowiemy się m.in., że wśród najbardziej pożądanych i atrakcyjnych elementów podróży respondenci wymieniali: kontakt z naturą i podziwianie krajobrazów, czyste powietrze, ciszę, wodę i oddalenie od “cywilizacji”, wędrówki piesze, rowerowe i żeglarskie oraz zdrową żywność. Ponad 70 procent uczestników badań uznało, że ważny jest dla nich zdrowy styl życia, poznawanie nowych miejsc, kultury i ludzi, a także lokalnych produktów, potraw i usług. Dla potencjalnych polskich ekoturystów ważne są także kwestie ochrony zasobów naturalnych i kulturowych…
Reasumując, pomysłów na mądry, długofalowy zrównoważony rozwój w takich unikatowych miejscach jak Puszcza Białowieska jest mnóstwo. Potrzebne jest odpowiedzialne i interdyscyplinarne planowanie, partycypacja społeczna, edukacja, współpraca samorządów, jednostek administracji rządowej, biznesu, organizacji pozarządowych etc. Wciąż jest szansa na pozyskanie środków europejskich na takie przedsięwzięcia. Zamiast niszczyć Puszczę dla krótkookresowych celów gospodarczych zaplanujmy dla niej przyszłość na wiele pokoleń. Niech będzie naszą marką i dumą, przykładem dobrej praktyki inspirującym cały świat!
W Tygodniku „Polityka” nr 16/2018 ukazał się cytat z niniejszego tekstu w artykule pt. „Nie tylko kornik się liczy” autorstwa Jędrzeja Winieckiego.