Ekoturystyka a lokalne społeczności
tekst ©Dominika Zaręba
Wszystkie definicje ekoturystyki podkreślają jej kluczową rolę we wspieraniu dobrobytu społeczności lokalnych. Rozwijana równolegle z innymi formami zrównoważonej turystyki, w połączeniu ze zdrową produkcją żywności, rzemiosłem tradycyjnym i artystycznym oraz innymi usługami, może być silnym impulsem do wzmocnienia strategii przyjaznego środowisku wzrostu gospodarczego regionu, gdyż:
1) przynosi bezpośrednie korzyści ekonomiczne społecznościom lokalnym na obszarach wiejskich i poprawia jakość ich życia (wydatki turystyczne są inwestowane bezpośrednio w lokalną gospodarkę);
2) aktywnie wzmacnia tożsamość lokalną i poczucie przynależności do miejsca (ekoturystyka polega na opowiadaniu historii o miejscu i jego mieszkańcach);
3) włącza w działania różne pokolenia i grupy społeczne, zwłaszcza młodych ludzi, kobiety i seniorów, zachowując równość społeczną w regionie i wyrównując szanse słabszych grup.
Dlatego ekoturystykę możemy opisać, używając zarówno terminów równoległych – jako turystykę opartą na naturze (i dziedzictwie), jak i turystykę opartą na społeczności lokalnej.
Richard Denman w raporcie opublikowanym przez WWF International uznaje, że ekoturystyka opiera się na społeczności, […] w której społeczność lokalna ma znaczną kontrolę nad jej rozwojem i zarządzaniem oraz jest zaangażowana w jej rozwój, a znaczna część korzyści pozostaje w obrębie tej społeczności.
Ekoturystyka a lokalne społecznosci wg UNWTO
- Obejmuje szacunek nie tylko dla przyrody, ale także dla rdzennych kultur;
- Zawiera edukację i interpretację;
- Minimalizuje negatywny wpływ na środowisko naturalne i społeczno-kulturowe;
- Zapewnia dochody i zatrudnienie społecznościom lokalnym;
- Zwiększa świadomość na temat ochrony przyrody.
Źródło: Denman Richard, “Guidelines for Community-based Ecotourism Development”, WWF International, 2001, The Tourist Company.
Kobiety i ekoturystyka
Kiedy mówimy o ekoturystyce opartej na społecznościach lokalnych (ang. community-based ecotourism), ważne jest, aby wspomnieć o jej roli w wyrównywaniu szans, szczególnie w zakresie, w jakim wzmacnia pozycję kobiet. Ekoturystyka to doskonała okazja dla kobiet do rozwoju zawodowego i osobistego w społeczności, w której mieszkają i pracują; może wesprzeć ich pozycję na wiele sposobów. Jej wielodyscyplinarna koncepcja pozwala na angażowanie kobiet o różnych umiejętnościach, zainteresowaniach i pasjach. Praca w środowisku ekoturystycznym może stanowić ważną wartość dodaną w codziennym życiu.
Ekoturystyka opiera się na lokalnych zasobach, dziedzictwie, wyjątkowości miejsca. Dlatego pozwala kobietom znaleźć stałe lub dodatkowe stabilne źródło utrzymania, które przynosi nie tylko korzyści ekonomiczne, lecz także radość życia i satysfakcję. Ekoturystyka łączy także kobiety z miejscem, w którym żyją, co jest korzystne dla całej społeczności i wszystkich jej pokoleń.
Interpretacja dziedzictwa
Wszystkie definicje ekoturystyki wymieniają edukację i budowanie wiedzy jako niezbędne elementy każdej ekopodróży. Interpretacja dziedzictwa to w uproszczeniu sztuka opowiadania historii miejsca i jest domeną lokalnych społeczności – miejscowych specjalistów, pasjonatów etc. Jest to umiejętność dzielenia się wiedzą o otaczającej przyrodzie, zabytkach, krajobrazie, tak by wywołać poczucie bliskiego doświadczania miejsca i zrozumienia jego złożonych kontekstów, sprowokować do myślenia. Podstawy interpretacji stworzył Freeman Tilden w 1957 r., który był zawodowo związany z National Park Service. Jego obiektem zainteresowania były parki narodowe Stanów Zjednoczonych, gdzie wprowadzono pionierskie reguły interpretacji przyrody i dziedzictwa kulturowego. Mówiąc o interpretacji w kontekście usługi w ekoturystyce, mamy na myśli dostarczenie odbiorcom różnych możliwości poznania i lepszego zrozumienia odwiedzanego regionu. Ważną rolę w interpretacji dziedzictwa odgrywają lokalni przewodnicy i edukatorzy –ogromne znaczenie ma sposób przekazywania przez nich wiedzy, opowiadania i dzielenia się pasją do miejsc. Do interpretacji służą różne narzędzia, takie jak np.: interaktywne wystawy, wizualizacje, tablice informacyjne, gry terenowe, questy, ekomuzea, wsie tematyczne, lokalne opowieści i gawędy (ang. storytelling), lekcje w przyrodzie, inscenizacje historyczne, warsztaty partycypacyjne i wiele innych [154]. Funkcją interpretacji dziedzictwa jest jego ochrona w myśl słów Tildena: Poprzez interpretację – zrozumienie; poprzez zrozumienie – uznanie; poprzez uznanie – ochrona.
© Źródło: „Ekoturystyka”, Zaręba Dominika, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2020, wyd. IV
Źródła:
Tilden F., Interpreting our Heritage, 4th edition, The University of North Carolina Press, 2008; tłum. A. Wilga.
Denman R., Guidelines for Community-based Ecotourism Development, WWF International, The Tourist Company, 2001.